Gjuha më e vjetër në Evropë.......Lexo

Gjuha më e vjetër në Evropë

Gjuha shqipe është gjuha më e vjetër në Evropë. .................................................................................................................................................. Gjuha shqipe është gjuha më e vjetër në Evropë. Rrjedh nga gjuha ilire dhe gjuha trako-frigiane (e cila është e së njëjtës familje me gjuhën etruske), një gjuhë e trashëguar e gjuhës shumë të lashtë pellazge, mbi të cilën grekët ndërtuan gjuhën e tyre: greqishten e vjetër. Nga kjo gjuhë rrjedhin gjuha joniane dhe gjuha arkadio-qipriote. Gjuha shqipe është një degë krejtësisht e ndarë nga ato që quhen gjuhë indoevropiane dhe nuk rrjedh nga ndonjë gjuhë tjetër e njohur. Sot nuk kemi asnjë gjurmë të gjuhës së ilirëve të lashtë, nëse jo vetëm disa epigrafë të rrallë (transkriptime fonetike të gjuhës ilire nëpërmjet shkronjave greke dhe, më pas, shkronjave latine) që përbëhen nga emra dhe toponime tipike ilire. Në të vërtetë, princat ilirë përdorën gjuhën greke dhe më pas latinishten në marrëdhëniet me botën e jashtme dhe ndërkohë populli fliste gjuhën e vet. Pikërisht kjo gjuhë është një trashëgimi e madhe që pellazgo-ilirët ua lanë pasardhësve të tyre. Një monument i gjallë, Z. Majani, thotë për këtë: “Gjuha shqipe është një gjuhë e mrekullueshme ku ndonjëherë duhet vetëm të ulesh në tokë për të gjetur copëza të arta… filologjike. Në këtë gjuhë nganjëherë pa as përpjekjen më të vogël zbulojmë fjalë arkadiane që janë bashkëkohore me Iliadën ose Numa Pompilius. Ilirët ishin një popullsi autoktone. Ata vazhduan të zhvillonin kulturën dhe zakonet e trashëguara nga pellazgët e lashtë. Sot këtë kulturë dhe këto zakone i gjejmë te pasardhësit e drejtpërdrejtë të ilirëve: shqiptarët. Edhe sikur të mos gjenden gjurmë të shkruara të gjuhës shqipe para shekullit të 14-të, mendimi se shqiptarët e sotëm flasin të njëjtën gjuhë me stërgjyshërit e tyre është i pakundërshtueshëm, pavarësisht nga evolucioni natyror që pëson një gjuhë. Filologët e fillimit të shekullit të 19-të si Xylander, Ramus, Shlaicer dhe veçanërisht Franz Bopp, demonstruan se gjuha shqipe është qartësisht një gjuhë indo-evropiane, por nuk ka lidhje të qarta me asnjë gjuhë tjetër të njohur. Filologë dhe studiues të ndryshëm e vendosin gjuhën shqipe në grupin indoevropian të Evropës Veriore për shkak të zhvillimit strukturor. Në gjuhët indo-evropiane të Evropës Veriore, shkronja e shkurtër o u ndryshua në a, ndërsa në grupin indo-evropiane të Evropës Jugore shkronja o u ruajt. Prandaj studiuesit e vendosin gjuhën shqipe në grupin verior. Këtu është një shembull i qartë; fjala natë - "natë" në gjuhën shqipe, nacht (gjermanisht), naktus (lituanisht) për gjuhët e grupit të Evropës Veriore dhe përsëri nox, noctis (latinisht), nuktos (greqisht) për indo-evropianishten. gjuhët e grupit jugor të Evropës. Marrëdhëniet e gjuhës shqipe me gjuhët e grupit të Evropës Veriore kanë qenë objekt studimi nga shumë filologë, ndër të cilët Pedersen Holger dhe albanologu i njohur Norbert Jokl. Marrëdhëniet e gjuhës shqipe me grupin verior duken normale sepse dihet se viset e Danubit të sipërm dhe të mesëm ishin djepi i pellazgo-ilirëve, ose të paktën një nga fazat e emigrimit të tyre nga Atlantiku në atë të Zi. Deti (Kaukaz). John Geipel në mesin e shumë autorëve modernë në librin e tij “Anthropologie de l'Europe, histoire ethnique et linguistique” shkruan disa të vërteta të pakundërshtueshme: “Megjithë sulmet, shqiptarët mbetën të izoluar në malet e tyre dhe pothuajse nuk e ndjenë ndikimin e pushtuesve, megjithëse në gjuhën e tyre mbetën një numër i caktuar fjalësh greke, latine, sllave dhe turke. Pushtimi sllav në Ballkan gjatë shek. pas Krishtit çoi në zhdukjen e dialekteve të shqipes në rajonet e Bosnjës dhe Malit të Zi, por të themi të vërtetën, gjuha sllave nuk arriti kurrë të zërë rrënjë në Shqipëri.Në gjuhën shqipe gjejmë strukturën e një numri fjalësh trake - frigishtja, kjo e fundit. gjuha është zhdukur në Ballkan”. Ja çfarë shkruan Norbert Jokl; “Në çdo aspekt vërehet se gjuhët e trashëgimisë gjuhësore, pas gjuhëve të lashta të Ballkanit, si gjuha ilire dhe gjuha trake, janë të lidhura ngushtë me gjuhën shqipe”. Gjuhëtari Meje në librin e tij “Gjuhët indo-evropiane” nuk ishte në gjendje të përcaktonte origjinën e vërtetë të pellazgëve dhe as të gjuhës së tyre. Kështu ai nuk mundi të vendoste lidhjen e gjuhës pellazge me gjuhën ilire e aq më pak me shqipen, por lëshoi ​​disa të vërteta befasuese: “Ilirët luajtën një rol shumë të rëndësishëm, por ende të keqpërcaktuar, në Evropën Qendrore dhe vepruan në drejtime të ndryshme: drejt botës gjermanike, me të cilën marrëdhëniet dhe shkëmbimet ishin intensive; në Itali ku u gjetën shumë fise ilire (është hipotezuar edhe se populli Umbrian ishte një degë ilire); këto fise ilire duhet të jenë zhvendosur edhe në jug të Ballkanit ku shumë toponime tregojnë një kolonizim ilir të mbuluar më vonë nga kolonizimi helen. Me origjinë ilire duhen konsideruar edhe filistinët, të cilët themeluan Palestinën. Rrënja e shumë fjalëve dhe disa emrave janë ilire.” Megjithatë, çështja e gjuhës së pellazgëve mbetet e paqartë: “Rajonet që pushtuan grekët ishin të banuara para ardhjes së tyre nga një popullsi e një race të panjohur, që fliste një gjuhë të panjohur dhe që ne i njohim vetëm me emrat pellazgë, lelegë, karianë etj. Sipas toponimeve që na kanë ardhur, këta popuj flisnin një gjuhë joindoevropiane. Sipas shkrimtarëve të lashtë, gjuha pellazge (një emër i paqartë që duket se është përdorur për gjuhë të ndryshme parahelene) ishte ende në përdorim në shekullin e 5-të para Krishtit. në bregdetin e Trakës, në Propontis jugore dhe në disa ishuj si Imbros, Lemnos, Samothrake deri në Kretë”. Së fundi, këtu është një paragraf tjetër i marrë nga një studim i propozuar nga studiuesja dhe filologu Zaharia Majani mbi etruskët dhe fiset trako-ilire të së njëjtës prejardhje: “Herodoti, sipas një tradite të përhapur, e konsideronte Anadollin si pikënisjen e etruskëve për Italinë. Rreth vitit 1300 para Krishtit ky rajon i Anadollit ishte i populluar nga ilirë dhe trakë të ardhur nga Ballkani. Kështu maqedonasit u bënë Frigjianë në Anadoll. Dardanët ballkanikë u shpërngulën në Troadë. Ata flisnin dialekte ilire, një gjuhë unike indoevropiane, as greqisht e as latine. Kjo është arsyeja pse latinistët dhe helenistët nuk kanë mundur të interpretojnë gjuhën e etruskëve deri më sot. Ata kërkuan çelësin interpretues në këto dy gjuhë klasike; por ky çelës gjendet diku tjetër. Vetëm gjuha ilire na lejon t'i afrohemi interpretimit të gjuhës etruske. Më në fund, burimi ynë kryesor mbetet gjuha shqipe, e vetmja gjuhë ballkanike ende e gjallë, në bazën e së cilës rron përsëri gjuha ilire”. Në realitet duhet thënë se gjuhëtarët e parë të periudhës ndërmjet shekullit të 19-të dhe fillimit të shekullit të 20-të i bazuan studimet e tyre ekskluzivisht në afinitetet e tre gjuhëve: sanskrite, greqisht dhe latinisht. Prandaj ky problem etno-gjuhësor ka mbetur i pazgjidhur. Nuk është marrë parasysh fakti që gjuha pellazge është më e vjetër se ajo greke, madje edhe ajo sanskrite. As ndikimi i gjuhës pellazge nuk u mor parasysh në formimin e gjuhëve të mëvonshme. Për më tepër, duhet marrë parasysh ndikimi që ka pasur gjuha ilire në gjuhët ballkanike. Liberamente tratto dal libro Shqipëria apo odiseja e pabesueshme e një populli parahelen nga autori Mathieu Aref