Presheva mbas përfundimit të sundimit osman në vitin 1912,

Presheva mbas përfundimit të sundimit osman në vitin 1912, historia e Preshevës dhe e gjithë Luginës së Preshevës është shënuar nga ndryshime të shpeshta administrative, konflikte, dhe një luftë e vazhdueshme e popullsisë shqiptare për të drejta dhe bashkim kombëtar.

1. ⚔️ Luftërat Ballkanike dhe Lufta e Parë Botërore (1912-1918) Pushtimi Serb (1912): Gjatë Luftës së Parë Ballkanike, forcat serbe hynë në Preshevë. Edhe pse ushtria shqiptare e Idriz Seferit kishte fituar beteja në Kaçanik dhe kishte marrë Shkupin, Fuqitë e Mëdha (në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, 1913) e lanë Luginën e Preshevës jashtë kufijve të shtetit të ri shqiptar. Mbretëria e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve (Mbretëria e SKS): Presheva u bë pjesë e kësaj mbretërie. Lufta e Parë Botërore (1915-1918): Rajoni u pushtua përkohësisht nga forcat bullgare, të cilat u tërhoqën pas përfundimit të luftës, duke i kthyer Preshevën Mbretërisë së SKS (e cila më vonë u bë Mbretëria e Jugosllavisë). 2. 👑 Mbretëria e Jugosllavisë (1918-1941) Kolonizimi dhe Asimilimi: Kjo periudhë u karakterizua nga përpjekjet për kolonizimin e trevave shqiptare. Preshevës iu ndryshua statusi administrativ disa herë dhe u aplikuan politika që synonin ndryshimin e strukturës etnike dhe shtypjen e shprehjes kombëtare shqiptare. Emigrimi: Për shkak të represionit dhe kushteve të rënda ekonomike, një pjesë e konsiderueshme e popullsisë shqiptare u detyrua të emigrojë, kryesisht drejt Turqisë. 3. 🛡️ Lufta e Dytë Botërore (1941-1945) Pushtimi Italian dhe Bashkimi me Shqipërinë: Në vitin 1941, pas pushtimit të Jugosllavisë nga Boshti, pjesa më e madhe e Luginës së Preshevës (përfshirë qytetin e Preshevës) u bashkua me Mbretërinë Shqiptare nën protektoratin italian. Kjo periudhë, edhe pse e shkurtër dhe nën pushtim, u përjetua nga popullsia si një bashkim kombëtar. Rezistenca Antifashiste: Në rajon u zhvillua një rezistencë e fuqishme antifashiste, ku morën pjesë si shqiptarë ashtu edhe serbë. Kthimi në Jugosllavi (1944-1945): Në fund të luftës, forcat partizane jugosllave rikuperuan kontrollin mbi rajonin, duke e ndarë përsëri nga Kosova dhe duke e lënë Preshevën brenda kufijve të Serbisë socialiste. 4. 🔴 Periudha Socialiste (RSFJ) (1945-1991) Ndarja Administrative: Presheva mbeti brenda Republikës Socialiste të Serbisë, e ndarë nga Krahina Socialiste Autonome e Kosovës. Kjo ndarje e thelloi ndarjen etnike dhe administrative mes shqiptarëve të Kosovës dhe atyre të Luginës. Përpjekjet për të Drejta: Shqiptarët e Luginës vazhduan të luftojnë për të drejta kulturore, arsimore dhe politike, duke kërkuar shpesh bashkimin me Kosovën, por kërkesat e tyre u refuzuan nga qeveria qendrore jugosllave. 5. 💔 Shpërbërja e Jugosllavisë dhe Lufta e UÇPMB-së (1991-2001) Referendumi (1992): Si kundërpërgjigje ndaj ndarjes së Jugosllavisë, shqiptarët e Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës mbajtën një referendum (të panjohur nga Beogradi) për autonomi dhe bashkimin e mundshëm me Kosovën. Lufta e Kosovës (1998-1999): Rajoni i Preshevës u bë një zonë e rëndësishme logjistike dhe bazë mbështetëse për Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës (UÇK). Krijimi i UÇPMB (1999-2001): Pas mbarimit të Luftës në Kosovë, u krijua Ushtria Çlirimtare e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit (UÇPMB). Kjo organizatë luftoi kundër forcave serbe, duke kërkuar bashkimin e trevave të luginës me Kosovën. Konflikti përfundoi me Marrëveshjen e Konçulit (2001), e cila solli demilitarizimin e rajonit në këmbim të një integrimi më të madh të shqiptarëve në strukturat e pushtetit dhe arsimit. Presheva edhe sot mbetet një rajon me shumicë shqiptare brenda Serbisë, me popullsinë që vazhdon të kërkojë përmbushjen e të drejtave të tyre politike dhe kombëtare.